نشست تخصصی «مکانیزم‌های اعتباردهی در BNPL» به میزبانی همراه اول در حاشیه نمایشگاه تراکنش ایران در روز چهارشنبه ۲۸ دی ماه ۱۴۰۱ برگزار شد.
شرکت‌کنندگان در این نشست، از بازیگران سرویس‌های اعتباری هوشمند بودند که در مورد موضوعات مختلف از جمله اقتصاد دیجیتال و نقش کلیدی رتبه اعتباری، رفتارسنجی و اعتبارسنجی صحبت در آن کردند.
در این نشست که با حضور هومن امینی؛ مدیرعامل شرکت دیجی‌پی، مصطفی درجزی، مدیرعامل همراه کسب و کارهای هوشمند همراه اول، محمدمهدی تقی‌پور، مدیرعامل شرکت مهندسی سیستم یاس ارغوانی، محمدحسین کاشی، مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد و امین هاشمی، معاون محصول همراه کسب و کارهای هوشمند برگزار شد.
حاضران این نشست که از بازیگران سرویس‌های اعتباری هوشمند بودند، درباره نقش اعتبارهای خرد در رشد و توسعه اقتصاد به ویژه اقتصاد دیجیتال تبادل نظر کردند و بر نقش کلیدی مفاهیمی همچون رتبه اعتباری، رفتارسنجی و اعتبارسنجی در این حوزه تأکید کردند.
«خرید اعتباری» یا BNPL که مخفف عبارت «الان بخر، بعدا پرداخت کن» است، به مشتریان اجازه می دهد که بر مبنای اعتبار مالی خود، خرید کرده و در آینده هزینه آن را پرداخت کنند.
محمدحسین کاشی؛ مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک سداد BNPL را با مفهوم سنتی نسیه مقایسه کرد و گفت: این اکوسیستم پویا و بزرگ است، اما هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد. در کشور ما مبحث اعتبارسنجی به تازگی وارد شده و امروز به شکل جدی به آن نگاه می‌شود.
مصطفی درجزی، مدیرعامل همراه کسب و کارهای هوشمند همراه اول نیز در ادامه بیان کرد: آینده، آینده اعتبار است و شکی در این نیست که بازار ایران نیز مثل تمام دنیا برای توانمند شدن، به سرویس‌های اعتباری هوشمندانه نیاز دارد. این سرویس‌ها قدرت خرید را بیشتر می‌کنند و می‌توانند شبکه کالایی را تقویت کنند.
هومن امینی، مدیرعامل شرکت دیجی‌پی، در بخش نخست این نشست، گفت: ارزش کنونی بازار BNPL در جهان ۱۵۰ میلیارد دلار است که اگر بحران اقتصادی ۲۰۲۲ رخ نمی‌داد از این مقدار هم بیشتر بود. همچنین درباره رفتارسنجی و آموزش در حوزه BNPL اضافه کرد: پیش از آن‌که به شناخت رفتارهای مشتری در بازار BNPL بپردازیم باید بدانیم که مشتریان ما در بازار ایران چه کسانی هستند.
او اشاره کرد که در بازار جهانی BNPL، مشتریان غالبا به چند دسته تقسیم می‌شوند:
- بی‌سابقه‌ها یا کم‌سابقه‌های مالی
- جوان‌ها و نسل تازه وارد به بازارکار
- علاقه‌مندان به طرح‌های اقساطی کم‌هزینه و کوتاه مدت
تکیه بر رفتار دیجیتال کاربران در نبود سیستم اعتبارسنجی جامع و کارآمد
درست است که اعتبار و سرویس‌های اعتباری مفهوم جدیدی در بازار ایران نیست، اما BNPL یک مفهوم جدید است که به تازگی و هم‌زمان با پیشرفت تکنولوژی‌های وام‌دهی مورد توجه قرار گرفته است. ما فرآیند اعتباردهی را از مدل‌های سنتی، مثل بانک‌ها به مدل‌های مدرنی مثل لندتک‌ها تغییر داده‌ایم و همین کار، شرایط را تغییر داده است.
حالا ما ناچاریم که در نبود یک سیستم اعتبارسنجی جامع و کارآمد، به رفتارهای دیجیتال کاربران و ابزارهای مدرن اعتبارسنجی تکیه کنیم و با در نظر گرفتن داده‌هایی که از تمام بازیگران این صنعت به دست می‌آید، مکانیزم‌های مدرن و قابل اتکایی برای اعتباردهی فراهم کنیم.
هومن امینی، مدیرعامل دیجی‌پی، بازیگران این عرصه را مصرف‌کنندگان، بانک‌ها و تامین‌کنندگان مالی، رگولاتور، پذیرندگان و تسهیلات‌یاران عنوان کرد و گفت ما باید با همکاری همه بازیگران این اکوسیستم، رفتارسازی را با تکیه بر آموزش شکل دهیم. معنی این آموزش تنها این نیست که کاربر را از محدودیت‌هایی که احتمالا در اثر بدحسابی در انتظارش خواهد بود، برحذر کرده و آگاه کنیم. بلکه باید به او بیاموزیم که در صورت رفتارهای درست چه امتیازها و چه مزیت‌هایی در انتظارش خواهد بود که ممکن است از وجود آن‌ها بی‌اطلاع باشد.
محمدمهدی تقی‌پور، مدیرعامل شرکت مهندسی یاس ارغوانی در این نشست گفت: آموزش در زمینه اعتبار هرچند زمان بر بوده اما اولویت است. در حال حاضر ما برنده قطعی در زمینه سرویس‌های BNPL، در کشور نداریم و فعلا همه می‌دانند که باید در این زمینه بازی کنند تا به یک بلوغ هماهنگ شده در این بازار دست پیدا کنیم.
مدیرعامل دیجی‌پی ادامه داد که ما در دیجی‌پی به جای رتبه اعتباری (Credit Score) از مفهوم رتبه اجتماعی (Social Score) استفاده می‌کنیم. تفاوت اصلی این دو مفهوم در این است که ما در Social Scoring علاوه بر رفتارهای خرید و مالی، رفتارهای مدنی و اجتماعی افراد را هم ارزیابی می‌کنیم. بنابراین ضمن آن‌که به کاربر سرویس می‌دهیم، به او می‌آموزیم که چگونه یک شهروند دیجیتال خوب باشد و چه طور برای خود رتبه اجتماعی بسازد. در این روش، بلوغ و توسعه مدل‌های اعتباری، با همکاری خود کاربر اتفاق می‌افتد و با استقبال و همراهی اوست که محصول رشد می‌کند.
مصطفی درجزی؛ مدیرعامل همراه کسب و کارهای هوشمند همراه اول، در پاسخ به این پرسش هومن امینی که «آیا برای مثال می‌توان از خوش‌حسابی افراد در پرداخت قبض موبایل یا خرید شارژ به این نتیجه رسید که احتمالا، صلاحیت دریافت اعتبار BNPL را دارند؟»
گفت: «بسیاری از کاربران ممکن است به طور کل در طول استفاده خود از سیم‌کارت، شارژ نخرند یا رفتاری ثبت نکنند که بتوان براساس آن رفتارهای بعدی آن‌ها در پرداخت بدهی‌های اعتباری را پیش‌بینی کرد، پس آیا می‌توان گفت که اگر فردی سابقه خرید شارژ ندارد، صلاحیت دریافت اعتبار را نخواهد داشت؟ ما باید به راهکارهایی فکر کنیم که بتوانند جایگزین روش‌های سنتی مانند توثیق ملک و … شود.»
نبود داده‌های دیجیتال و استفاده از هوش مصنوعی
در بخش دیگری از این نشست، حاضران درباره شناسایی رفتار مشتریان گفتند. هومن امینی، نبود داده‌های ارزیابی شده در بخش تجارت غیرآنلاین را از دیگر محدودیت‌ها در عرصه اعطای اعتبار برشمرد و گفت: «ما داده‌های دیجیتال کافی برای شناسایی رفتارهای مشتریان در اختیار نداریم.»
محمدحسین کاشی، مدیرعامل پرداخت الکترونیک سداد، در پاسخ به این موضوع گفت: «داده‌های کافی در این حوزه وجود دارد اما اراده کافی برای گردآوری، تدوین، تحلیل و یکپارچه‌سازی این داده‌ها وجود ندارد.»
محمدمهدی تقی پور؛ مدیرعامل شرکت مهندسی سیستم یاس ارغوانی، نیز بر نقش موثر کلان داده‌ها و هوش مصنوعی تاکید کرد و گفت: «ما می‌توانیم در تحلیل داده‌های فراوانی که از بخش‌های مختلف اکوسیستم قابل استخراج است، به هوش مصنوعی اتکا کنیم. ما چاره‌ای جز رفتن به این مسیر و اعتماد به فناوری نخواهیم داشت.»
در پایان نشست، هومن امینی از راهکارهای هوشمندانه برای BNPL در بازار ایران صحبت کرد و گفت «چرا به این مساله فکر نکینم که با هدف‌مند کردن مفاهیمی مثل یارانه در مدل‌های اعتباری و BNPL، ابزارهای اعتباری را در مسیر فراگیری مالی به خدمت بگیریم؟»
در نهایت مصطفی درجزی هم سخن خود را با لزوم سرمایه‌گذاری بر موتور توثیق به پایان برد و گفت: «اگر در بین بازیگران اکوسیستم وزارت اقتصاد را به عنوان رگولاتور در نظربگیریم و افراد جامعه بنا به اموال و دارایی بتوانند اعتباری در جامعه داشته باشند موتور توثیق جایش خالی است تا استارتاپ‌ها و مرچنت‌ها دچار ضرر نشوند.»
